Omgaan met overprikkeling

Het geluid van verkeer op straat, zonlicht dat je kamer binnen schijnt, pratende mensen in het openbaar vervoer en de geur van verse broodjes die je tegemoetkomt als je langs de bakker fietst. Het zijn allemaal prikkels (stukjes informatie die binnenkomen via onze zintuigen) die onze hersenen dagelijks moeten verwerken. Zonder dat je het zelf doorhebt, werken onze hersenen hard om ze te verwerken.

Bij sommige mensen gaat dit proces moeizaam of traag, zij kunnen daardoor sneller overprikkeld raken. Overprikkeling kan fysieke gevolgen hebben, zoals vermoeidheid, overgeven en hoofdpijn. Gelukkig kun je, zodra je weet dat je snel overprikkeld raakt, zelf actie ondernemen om het te voorkomen.

Hoe werkt prikkelverwerking?

Een ‘normaal’ brein verwerkt prikkels bijna onmiddellijk wanneer ze opgenomen worden door de zintuigen. De prikkels gaan door een filter die kijkt of het belangrijke of onbelangrijke informatie is. In een fractie van een seconde legt het brein een link met de informatie die al opgeslagen is in het geheugen.

Mijn brein werkt wat langzamer. Dat komt omdat mijn filter minder goed functioneert. Ik krijg net als iedereen prikkels binnen die verwerkt moeten worden, maar mijn filter kan niet meteen zeggen of de informatie belangrijk of onbelangrijk is. De prikkels stapelen zich op en mijn brein is ontzettend lang bezig om alles te verwerken. Wanneer ik overprikkeld ben, raak ik snel in paniek, moet ik huilen en kan ik me slecht concentreren.

Wanneer raak ik overprikkeld?

Zelf ben ik hooggevoelig: ik kan prikkels daarom moeilijk verwerken en raak snel overprikkeld. Ook mensen met een hersenaandoening en mensen die een autismespectrumstoornis hebben, raken sneller overprikkeld. Maar in principe kan iedereen last hebben van trage prikkelverwerking.

Of ik overprikkeld raak, heeft bij mij vooral te maken met of ik me mentaal heb kunnen voorbereiden op de situatie en de intensiteit en hoeveelheid van de prikkels. Bijvoorbeeld: wanneer iemand plotseling de muziek heel hard zet, kan ik spontaan gaan huilen omdat ik in paniek raak. Dit komt niet omdat ik niet tegen harde muziek kan, want ik ga ook op stap of naar festivals, en daar staat de muziek natuurlijk veel harder. Het komt omdat ik me niet heb kunnen voorbereiden op het geluid en mijn brein niet meteen kan reageren, waardoor ik in paniek raak.

Voor mij is het belangrijk dat ik gedurende een dag met extra prikkels op tijd een pauzemomentje neem, zodat mijn hersenen de prikkels rustig kunnen verwerken. Daarnaast heb ik nog een aantal andere tips die jou kunnen helpen wanneer je overprikkeld raakt:

Doe je ogen dicht en focus op één zintuig. Bijvoorbeeld ‘horen’: let op een specifieke stem wanneer je in een drukke ruimte met andere mensen bent. Of focus je op ‘voelen’: streel zachtjes met je ene hand over de ander. Je kunt ook al je zintuigen afgaan: noem in je hoofd vier dingen op die je op dat moment voelt, drie dingen die je hoort, twee dingen die je ruikt en één ding wat je proeft. Hierdoor verleg je de focus van de chaos in je hoofd naar het huidige moment.

Los een simpel sommetje op in je hoofd. Let hierbij op dat je de som niet te moeilijk maakt. Het is de bedoeling dat je blijft tellen, maar niet gefrustreerd raakt door het niet op te kunnen lossen.

Zorg voor een rustige activiteit na een drukke dag. Ik ga bijvoorbeeld borduren of breien. Hierbij hoef je niet veel na te denken, terwijl je wel afleiding hebt en bezig blijft. Vermijd TV kijken, spelletjes op je telefoon spelen of samenzijn met een groep in een drukkere omgeving. Probeer ook multitasken te vermijden. Dingen die juist wél goed zijn om te doen na een drukke dag vol prikkels zijn puzzelen, tekenen, schilderen, koken of in bad gaan.

Ik hoop dat ik je met deze tips een stukje op weg kan helpen in het omgaan met overprikkeling.

Wat doe jij zelf als je merkt dat je te veel prikkels moet verwerken? Laat je eigen tips achter in een reactie!

Disclaimer: het lezen en toepassen van de tips in deze blogserie is geen alternatief voor professionele hulp. Ik deel in deze blogs mijn eigen ervaringen en tips, dit kan voor iedereen anders uitpakken. Raadpleeg altijd een arts als je kampt met ernstige psychische problemen.